අලූත් රාජධානියක් සොයන්න සිදුවන්නේ තිබෙන තැන කිළිටු වූ විටය. තැනක් කිලූටු වන්නේ ක‍්‍රමයේ වරද හෝ පාලකයන්ගේ වරද නිසා හෝ සතුරු ආක‍්‍රමණයක් නිසා හෝ සොබාදහම විසින් ඇති කරන අවුල් නිසාය. ඒත් සිරිලක් රාජධානිය බොහෝ විට අගනුවර මාරු කර ඇත්තේ සතුරු වියවුල් නිසාය. ක‍්‍රමය වෙනස් කිරීමට වෙනස් කළ රාජධානිය වන්නේ අනුරාධපුරය සහ කෝට්ටේ පමණි. අනුර නුවර සොයා ගත්තේ අනුරය. පුදුමය කෝට්ටේ සොයාගත්තේද අයන්නේ අකුරින් නමක් තිබූ අලකේෂ්වරය. රටට අගනුවරක් සොයන ”සතර මහ භූ සූත‍්‍ර” භුමී ශ‍්‍රාස්ත‍්‍රය අනුව විමසන සතර විමසුමට අදාළ එක් භූ භාග්‍ය ලකුණ නම් ”පුෂ්ප විලය” ඒ කියන්නේ සොබාදහම විසින්ම බිහි කොට තිබූ ස්වභාවික විලක් මැද මල් පිපි තිබීම ඒ භූ භාග්‍යයහි ලකුණය. මේ විදිහට ගත් විට ”කකුධ විල” අනුර නුවර තිබූ පුෂ්ප විලය. මේ විල් දිය මැද පිපි තිබූ පුෂ්ප නෙලා ජය වැවට පුදා කිරුළ දැරූ පණ්ඩුකාභය නිරිදු මේ විල රැකගත්තේ ජාතික වස්තුවක් ලෙසය. පසුව ජය ශී‍්‍ර මහ බෝධිය රෝපණය කළේ මේ කකුධ විල අසබඩය. ඒ කියන්නේ ජය ශී‍්‍ර මහ බෝධින් වහන්සේට ජල පෝෂකය වූයේ මේ විල් දියය.
වීදාගම මෛතී‍්‍ර මහ තෙරිදු කෝට්ටේ ශී‍්‍ර ජයවර්ධනපුර විමසන විට හමුවන්නේ නිලූපුල් විලකි. මේ නිලූපුල් විල වසර හයසීයයක් ගෙවී ඒ තිබූ තැනම අදත් තිබෙන්නේය. කෝට්ටේ ජයවර්ධනපුරයට අගනුවර නැවත රැුගෙන ජයවර්ධන ශී‍්‍රමතාණන් රාජ්‍ය නායක පදවි ලැබීය. එතුමාණන් මේ විල ගැන රහසිගත පුවත සනාථ කරගත්තේ කෝට්ටේ අතීත පුවත ගැන පූර්ණ පර්යේෂකයෙකු වූ ඉතිහාසඥ ඞී.ඩබ්.වික‍්‍රමආරච්චිගෙනි. විල ගැන පුවත් තැනින් තැන ලියවී තිබූ තතු විත්ති වලින් ද සනාථ වන්නේය. පසුව ඔබේසේකර වෙද මුදලිතුමා මෑත කාලීන පර්යේෂකයා වන්නේය. පසුව මේ විලහි මතු පැවැත්ම රැුක ගැනීමට කෝට්ටේ නිලූපුල් විල ඇති භූමී භාග්‍යම තමන් සතු කරගන්නේ ඉංගී‍්‍රසි ආණ්ඩුවට මුදල් ගෙවා දමමිනි. මේ නිල්මල් විල ගැන අතරින් පතර තතු කෝට්ටේ යුගයේ ලියවී ඇති බොහෝ තතු අතර වේ. ඒ වගේම දියවන්නා දියත්ත සමග ද යමින් බැ`දී ඇති මේ විල රැකගැනීම සෑම රජ දරුවෙකුගේම රාජ රහසක්ද වුයේය. මෑත කාලීනව ඒ සදහා කැප වූයේ ජයවර්ධන ජනාධිපතිවරයාය. සැබැවින්ම ලක්දිව නූතන රාජ දේශපාලනය ප‍්‍රධාන දහරා දෙකට බෙදී පවති. ඒ ස
ඉතින් නිලූපුල් විල ගැන ගෙතී ඇති කතා සියල්ල එකට ගොතා කියවා බැලූ විට බොහෝ දේ දැකිය හැකිය. ඒ දැක්ම ඉතිහාසය ගැන මෙලෝ හසරක් නොදන්නා හැමටම වටහා ගත හැක්කේ මේ මොහොතේ සිදු වී ඇති දේ අනුවය. නිලූපුල් විලේ නිල් නෙළුම භූමි භාග්‍යයක් සේ සලකා ගෙන පාර්ලිමේන්තු ආණ්ඩු ක‍්‍රමය වෙනස් කර පාර්ලිමේන්තුව කෝට්ටේට ගෙන ආවේය. එදා පටන් යලිත් බලය පාර්ලිමේන්තුවට උවමනා බවට පැතිරුණ මතයට ජය ගෙන එන්නට පැවරුනේ නූතන ලංකාවේ නිල්පුල් පාට දේශපාලන දහරාවට ය. පුදුමය බැරිම තැනදී කොළපාට දේශපාලනය ඇරඹු ක‍්‍රමයේම වෙනසට, ඔවුන්ම නිල්පාට දහරාවේම
නායකයෙකු ගෙනවිත් ඇති සැටිය. මේ කෝට්ටේ නිලූපුල් විලට බැදී ඇති භූ භාග්‍යයහි ඓතිහාසික ඇත්තය. ඉතිහාසය, විසිතුරු පුදුමයන්, මවිතයන් හා නොපෙනෙන සත්‍යයන් ඓතිහාසිකව ගලාගෙන එන සැටියය. ඒ සැටිය මේ මොහොතේද පෙනේ. පිලකට ගොස් බලය ලබා ගත යුතුය. ඒත් ඉතිහාසය වටහා ගන්න පිලක් නොව ඕනෑ පලල් හිතකි. මේ නිල් මල් විල ගැන ලියුවේ ඒකය.
